İnsanlar gibi, paranın da psikolojisi var. “Para illüzyonu” teorisi, banknotların üstünde yazan rakamların (nominal değerinin) tüketicinin değer algılamasını etkilediğini söylüyor. Tüketiciler aynı mal için, daha az rakamlarla fiyatlandırıldığı durumlarda çok rakamlı fiyat etiketlerinin kullanıldığı hallere nazaran daha fazla ödemeye hazır oluyormuş. Biz ise, nedense, milyonlardan lira ve kuruşlara tam dönemedik.Yeni haliyle TL dünyanın en değerli on parası arasına girmiş. 2001 krizinde dünyanın en değersiz para birimi olan TL, sıfırlarından arındırılıp, milyon kere küçülüp, YTL’ye döndükten sonra, dünya para liginde şampiyonluğa oynamaya başlamış. Yıl sonunda tekrar TL olarak anılacak Yeni Türk Lirası dünyadaki 160 para birimi arasında Dolar, Euro, Sterlin’le yarışıyormuş. Milletin zihninde, “1 YTL 1 Dolar?” merakı dolanıyormuş. Olur mu, olur!
Avrupa’da Euro’ya geçişte, halkın enflasyon algısı, Avrupa Merkez Bankası’nın enflasyon ölçümlerinden daha yüksek çıkmıştı. Gerçek enflasyon yıllık % 2 iken, Alman halkı bunu % 9 olarak hissetmişti. Başka bir deyişle, Avrupa'lı tüketiciler, nispeten çok rakamlı millî para birimlerinden daha az rakamlı Euro’ya geçişte kendilerini daha da fakirleşmiş hissetmişlerdi.
“Paranın illüzyonu” teorisi ile çelişen bu durumu açıklarken, INSEAD’daki araştırmacılar (Wertenbroch, Chattopadhyay ve Soman) işin içine bir de “cüzdan faktörü” girdiğini belirtiyorlar. “Bir dizi deneysel çalışma bize tüketicilerin alışverişlerde cüzdanlarında ne kadar nominal para kaldığını dikkate aldıklarını gösterdi.” şeklinde konuşan araştırmacılar, konuyu bir örnekle şöyle açıklıyorlar:
“Cebinizde 65 Fransız Frangıyla 6,5 Franklık bir baget alınca, alışveriş sonrasında cüzdanınızda 58,5 Frank kalırdı. Şimdi, cebinizde 10 € ile gittiğinizi ve aynı baget için 1 € ödediğinizi düşünün. Geriye 9 € kalır. Psikolojik olarak siz cebinizde 58,5 birim para beklerken, 9 birim para kaldığını hissedersiniz. Geliriniz, bütçeniz ve ödediğiniz para az sıfırlı para birimiyle ölçüldüğü için büyük rakamlarla ölçmeye alıştığınız bir duruma nazaran, alışveriş sonrasında kendinizi daha fazla fakirleşmiş hissedersiniz.” diyorlar.
Sıfırsız paralar hem harcatıyor, hem fakir hissettiriyor. Fiyattan, paradan anlamak yetmiyor, psikolojisini de bilmek gerekiyor.
Avrupa’da Euro’ya geçişte, halkın enflasyon algısı, Avrupa Merkez Bankası’nın enflasyon ölçümlerinden daha yüksek çıkmıştı. Gerçek enflasyon yıllık % 2 iken, Alman halkı bunu % 9 olarak hissetmişti. Başka bir deyişle, Avrupa'lı tüketiciler, nispeten çok rakamlı millî para birimlerinden daha az rakamlı Euro’ya geçişte kendilerini daha da fakirleşmiş hissetmişlerdi.
“Paranın illüzyonu” teorisi ile çelişen bu durumu açıklarken, INSEAD’daki araştırmacılar (Wertenbroch, Chattopadhyay ve Soman) işin içine bir de “cüzdan faktörü” girdiğini belirtiyorlar. “Bir dizi deneysel çalışma bize tüketicilerin alışverişlerde cüzdanlarında ne kadar nominal para kaldığını dikkate aldıklarını gösterdi.” şeklinde konuşan araştırmacılar, konuyu bir örnekle şöyle açıklıyorlar:
“Cebinizde 65 Fransız Frangıyla 6,5 Franklık bir baget alınca, alışveriş sonrasında cüzdanınızda 58,5 Frank kalırdı. Şimdi, cebinizde 10 € ile gittiğinizi ve aynı baget için 1 € ödediğinizi düşünün. Geriye 9 € kalır. Psikolojik olarak siz cebinizde 58,5 birim para beklerken, 9 birim para kaldığını hissedersiniz. Geliriniz, bütçeniz ve ödediğiniz para az sıfırlı para birimiyle ölçüldüğü için büyük rakamlarla ölçmeye alıştığınız bir duruma nazaran, alışveriş sonrasında kendinizi daha fazla fakirleşmiş hissedersiniz.” diyorlar.
Sıfırsız paralar hem harcatıyor, hem fakir hissettiriyor. Fiyattan, paradan anlamak yetmiyor, psikolojisini de bilmek gerekiyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder